Νίκος Ταμπακίδης, πρώην Δήμαρχος Αγίων Αναργύρων, πρώην Γ. Γραμματέας Περιφέρ. Ιονίων νήσων
Φαντάζομαι πως αρκετοί από εσάς θα συμφωνήσουν πως η συχνότητα εμφάνισης σε ομιλίες του όρου «Διακυβέρνηση» τείνει στις μέρες μας να ξεπεράσει ακόμα και αυτήν του όρου «Ανάπτυξη». Τίποτα το κακό σε αυτό. Αλλά να θυμόμαστε ότι η Διακυβέρνηση είναι μια πολύ σύνθετη και πολύπλοκη έννοια. Και οι σύνθετες έννοιες απαιτούν χώρο, που δεν μπορεί να διατεθεί για μια ομιλία λίγων λεπτών.
Δεν ισχυρίζομαι, βέβαια, ότι δεν μπορούμε να μιλήσουμε για την Διακυβέρνηση, επειδή είναι πολύπλοκος και σύνθετος όρος. Αλλά ίσως αποδειχτεί πολύ πιο πρακτικό και εύληπτο να μιλήσουμε συγκεκριμένα για κάποιες ή για κάποια από τις σημαντικές συνιστώσες της σύγχρονης Διακυβέρνησης. Άλλωστε, το ίδιο έκαναν αρκετοί από τους προηγηθέντες ομιλητές με τοποθετήσεις επί θεμάτων που αυτοί θεωρούν ζωτικής σημασίας. Για το λόγο αυτό, θα επικεντρωθώ στα ελάχιστα. Σε αυτά, δηλαδή, που θεωρώ κεφαλαιώδους και πρωταρχικής σημασίας για την αναβάθμιση της λειτουργίας των ΟΤΑ.
Ζούμε πια στην εποχή της δικτυακής οργάνωσης και λειτουργίας, και αυτό ισχύει για κάθε έκφανση της καθημερινότητας του πολίτη. Σε αυτή την κοσμογονική οργανωτική αλλαγή, οι δήμοι μας, όπως και πολλές από τις δομές της κεντρικής διοίκησης, έχουν μείνει αρκετά πίσω.
Θεωρώ λοιπόν, πως, υπό τις παρούσες συνθήκες και συγκυρίες, η σημαντικότερη διάσταση που μας αφορά ως τοπική Αυτοδιοίκηση είναι η ανάγκη οργάνωσης των δήμων για δικτυακή λειτουργία.
Να γίνω προκλητικός; Πιστεύω πως δεν είναι δυνατόν να γίνει σοβαρή και ουσιαστική συζήτηση για διοικητική αναβάθμιση στη χώρα μας χωρίς συγκεκριμένες προτάσεις που άπτονται της δικτυακής λειτουργίας των θεσμικών φορέων και δομών Διοίκησης Κεντρικής εξουσίας και Αυτοδιοίκησης!
Βέβαια, το να αναλύσεις τις ανάγκες προσαρμογής των δήμων σε δικτυακή λειτουργία μπορεί για κάποιους να ακούγεται υπερβολικά θεωρητικό – και ως εκ τούτου ελαφρώς εκτός τόπου και χρόνου.
Ευτυχώς που δεν είχαν την ίδια προσέγγιση άνθρωποι που ασχολήθηκαν με θεωρητικά θέματα Κυβερνητικής. Θα ήμασταν σήμερα χωρίς κινητή τηλεφωνία, χωρίς διαδίκτυο και χωρίς πολλές από τις πρακτικές εφαρμογές της Πληροφορικής.
Κύριοι συνάδελφοι, δεν μπορούμε πλέον ούτε να δεχόμαστε το ρόλο του απλού σχολιαστή, ούτε να στρουθοκαμηλίζουμε! Όπως και να το δείτε, η στάση της στρουθοκαμήλου ενέχει πολλούς κινδύνους. Ειλικρινά αναρωτιέμαι αν έχουμε όλοι συνειδητοποιήσει ότι είμαστε αντιμέτωποι με ένα μεγάλο μεταρρυθμιστικό στοίχημα. Όσοι παρακολουθούν τους ευρωπαϊκούς δήμους γνωρίζουν ότι οι δημοτικές υπηρεσίες της Πορτογαλίας, της Ιταλίας της Ιρλανδίας και της Σουηδίας, και όχι μόνο, μπορούν να συνεργάζονται μεταξύ τους -σαν να είναι μια υπηρεσία- για όλα τα θέματα που αφορούν τους πολίτες τους.
Αν νομίζουμε ότι εμείς θα έχουμε νομοθεσία όπου κάθε δήμος θα οργανώνεται όπως του αρέσει και θα ορίζει, λέει, και τους δικούς του δείκτες, ε, φοβάμαι πως μας περιμένουν πολύ σοβαρές εκπλήξεις. Και οι εκπλήξεις θα είναι και οδυνηρές και δαπανηρές. Θα βρεθούμε πάλι να μας κουνάνε το δάχτυλο κάποιοι που πριν λίγες δεκαετίες τους θεωρούσαμε -και ήταν- πολύ πίσω από εμάς.
Το ποιες είναι οι σημαντικότερες τομές για την προώθηση της δικτυακής λειτουργίας των υπηρεσιών κεντρικής διοίκησης και Αυτοδιοίκησης είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα, το οποίο αναλύεται διεξοδικά σε τρεις μονογραφίες που έχω στείλει στους περισσότερους από εσάς.
(Μπορείτε να βρείτε αυτές τις μονογραφίες στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.neoparatiritirio.gr/ )
Σήμερα, θα αναφερθώ επιγραμματικά μόνο σε τρεις από τις απολύτως απαραίτητες τομές για τη δυνατότητα δικτυακής λειτουργίας των δομών της αυτοδιοίκησης τόσο ενδουπηρεσιακά όσο και διαδημοτικά.
Προώθηση της διαλειτουργικότητας
Η πρώτη απαραίτητη τομή είναι η σοβαρή, συστηματική και στιβαρή προώθηση της διαλειτουργικότητας. Δεν υπάρχει ακόμα νομοθεσία στη χώρα μας για την θέσπιση βασικών κοινών κανόνων και προδιαγραφών στη λειτουργία των δήμων. Αυτοί οι κοινοί κανόνες είναι αυτό που λέγεται διαλειτουργικότητα και είναι απολύτως απαραίτητος όρος για τη δυνατότητα δικτυακής λειτουργίας.
Θα σας φανεί απίστευτο, αλλά μόλις πριν από μερικούς μήνες ένας δήμος της Αττικής παρήγγειλε και παρέλαβε ένα λογισμικό για την αποτύπωση και καταγραφή της δημοτικής περιουσίας. Το εξωφρενικό της υπόθεσης είναι ότι το λογισμικό που παρέλαβε περιγράφει τα σύνορα των οικοπέδων όχι με την κλασσική αναφορά με ποιόν συνορεύει προς Βορράν ή προς Νότον κλπ. , αλλά κάνει αναφορά για την περιουσία που υπάρχει «δεξιά του», «αριστερά του», «μπρος του» και «πίσω του»!
Όπως το ακούτε! Άντε τώρα να αγοράσει ένα Γάλλος οικόπεδο και ο Ελληνικός δήμος να του δίνει πιστοποιητικό για το ποια ιδιοκτησία υπάρχει μπρος του και πίσω του! Δεν υπάρχει ακόμα νομοθεσία στη χώρα μας για την θέσπιση βασικών κοινών κανόνων και προδιαγραφών στη λειτουργία των δήμων.
Αυτοί οι κοινοί κανόνες είναι αυτό που λέγεται διαλειτουργικότητα και είναι απολύτως απαραίτητος όρος για τη δυνατότητα δικτυακής λειτουργίας.
Όσοι ανατρέξουν στις τρεις μονογραφίες που προανέφερα θα μπορούν να δουν λεπτομερέστερη ανάλυση των βασικών κατηγοριών διαλειτουργικότητας, δηλαδή:
- της Νομικής Διαλειτουργικότητας (η οποία διασφαλίζει ότι είναι δυνατή η συνεργασία μεταξύ οργανισμών που λειτουργούν σε διαφορετικά νομικά πλαίσια, και σε διαφορετικές πολιτικές και στρατηγικές),
- της Οργανωτικής Διαλειτουργικότητας (που αφορά στον τρόπο εναρμόνισης των επιχειρησιακών διαδικασιών, των ευθυνών και των προσδοκιών των δημόσιων διοικήσεων προκειμένου να επιτύχουν από κοινού συμφωνημένους και αμοιβαίως ωφέλιμους στόχους),
- της Σημασιολογικής Διαλειτουργικότητας (που διασφαλίζει ότι διατηρείται και γίνεται κατανοητή η ακριβής μορφή και η σημασία των δεδομένων και των πληροφοριών που ανταλλάσσονται), και
- της Τεχνικής Διαλειτουργικότητας (που περιλαμβάνει τις προδιαγραφές διεπαφών, τις υπηρεσίες διασύνδεσης, τις υπηρεσίες ενοποίησης δεδομένων, την παρουσίαση και την ανταλλαγή δεδομένων και τη διασφάλιση πρωτοκόλλων επικοινωνίας).
Κατάργηση των αποκλειστικών αρμοδιοτήτων
Η δεύτερη απαραίτητη τομή είναι η κατάργηση των αποκλειστικών αρμοδιοτήτων. Η δικτυακή λειτουργία των διοικητικών υπηρεσιών προϋποθέτει μια κορυφαία οργανωτική επιλογή: την κατάργηση των αποκλειστικών αρμοδιοτήτων! Αυτό είναι μια πρόταση που προκαλεί αυτόματες αντιδράσεις ανασφάλειας στους (συνειδητούς και μη) οπαδούς και φορείς του εξουσιαστικού Διοικητισμού. Συνήθως, η άρνηση αυτή έρχεται σε συσκευασία ψευδοεμπεριστατωμένης κριτικής.
Παρά ταύτα, είναι, πλέον, ελάχιστες οι περιπτώσεις που η διαφανής και αποτελεσματική λειτουργία της σύγχρονης Δημόσιας Διοίκησης δικαιολογεί τις αποκλειστικές αρμοδιότητες ενός υπαλλήλου ή ενός Τμήματος της διοικητικής μηχανής. Αυτοί που προβάλλουν το επιχείρημα της δυσκολίας αναζήτησης ευθυνών ή της αδυναμίας συντονισμού από την ύπαρξη πολλών αρμοδίων θα πρέπει να μας πουν ποιο πρόβλημα δημιουργεί η δυνατότητα ενός πολίτη να ζητήσει βεβαίωση για το γνήσιο της υπογραφής από υπάλληλο του ΚΕΠ, ή από τον αξιωματικό υπηρεσίας ενός αστυνομικού Τμήματος, ή από τη Δημοτική αστυνομία ή από οποιονδήποτε δημοτικό υπάλληλο που έχει εξουσιοδότηση από το δήμαρχο. Πού είναι το πρόβλημα;
Task manager
Η τρίτη απαραίτητη τομή είναι ο θεσμικός προσδιορισμός του ρόλου του Διευθυντή μιας υπηρεσίας ως task manager. Στη δικτυακή λειτουργία η διαχείριση ρόλων και αποστολών είναι απολύτως απαραίτητη. Η Διεύθυνση σε ένα δήμο δεν είναι απλό άθροισμα Τμημάτων, είναι οργανωμένο λειτουργικό σύνολο και κάποιος πρέπει να ρυθμίζει ρόλους, ανάλογα με το απαραίτητο έργο. Το ρόλο αυτό πρέπει να τον δώσουμε, μετά από επιλογή και επιμόρφωση, στο διευθυντή της Διεύθυνσης. Αυτό πρέπει να γίνει σε συνδυασμό με το ρόλο και τη λειτουργία των Γενικών Διευθυντών και των Γενικών Γραμματέων των δήμων. Αλλά όχι των Δημάρχων! Αυτό σήμερα δεν ισχύει, και αποτελεί σημαντικό λειτουργικό πρόβλημα.
Η προώθηση και εφαρμογή των τριών βασικών τομών που πρότεινα θεωρώ πως μπορεί να αποτελέσει μια πολύ στέρεη και συγκεκριμένη πλατφόρμα για ουσιαστική αναβάθμιση των δήμων, στα πλαίσια μιας αναγκαίας διοικητικής Μεταρρύθμισης στη χώρα μας.
* Ομιλία στις εργασίες του 10ου Forum της Αυτοδιοίκησης,, Κύθηρα, 8 – 10 Ιουνίου 2018
