Κυρίες και κύριοι
Στη σημερινή εκδήλωση που γίνεται με πρωτοβουλία της ΠΕΔΑ παρουσιάσθηκαν οι προτάσεις του ΟΡΣΑ για την Αττική. Προτάσεις που αποτελούν και τα άρθρα του σχεδίου νόμου για το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας /Αττικής (ΡΣΑ) 2021.
Ένα Ρυθμιστικό Σχέδιο, που θα πρέπει να εγγυάται με μέτρα, δράσεις, χρονοδιαγράμματα και προϋπολογισμό έργων και παρεμβάσεων, την βιώσιμη ανάπτυξη και προστασία του περιβάλλοντος σε ολόκληρη την περιφέρεια της Αττικής. Το νέο ρυθμιστικό σχέδιο περιλαμβάνει όλους τους δήμους που περιλαμβάνονται στα γεωγραφικά όρια του νομού Αττικής.
Το Ρυθμιστικό Σχέδιο:
Είναι ένα στρατηγικό σχέδιο Ανάπτυξης, είναι το καθοδηγητικό πλαίσιο αντιμετώπισης των προβλημάτων της Πόλης και της Περιφέρειας της, αφορά την καθημερινή ζωή όλων μας, την ζωή των πολιτών.
Ρυθμίζει όλα εκείνα τα θέματα κοινωνικά – οικονομικά – διοικητικά – θεσμικά και εν τέλει πολεοδομικά που καθορίζουν το επίπεδο της ζωής μας. Δεν είναι μία απλή τεχνοκρατική διαδικασία για λίγους.
Έχει όμως μεγαλύτερη αξία αν θέτει σαφείς και μετρήσιμους στόχους παρά αν είναι ένα γενικό κείμενο ιδεών το οποίο συνδέεται με άλλα αντικείμενα.
Το νέο ρυθμιστικό διαπνέεται μεν από όραμα αλλά οι 226 σελίδες του (πολύ μεγαλύτερο κείμενο απ’ ότι τα αντίστοιχα μεγάλων πόλεων όπως του Βερολίνου που είναι 95 σελίδες) εγείρουν αντιδράσεις σχετικά με τις ασάφειες που υπάρχουν στο κείμενο με κίνδυνο να υπάρξουν αδιέξοδα κατά την εφαρμογή του και θα χρειαστεί η εμπλοκή της δικαιοσύνης για την επίλυση τους με όλες τις καθυστερήσεις που αυτό συνεπάγεται.
Παρουσιάζεται λοιπόν, εκ νέου το ΡΣΑ, από τη σημερινή κυβέρνηση, μετά από δυστοκία 2 χρόνων και αφού είχε τελειώσει η δημόσια διαβούλευση το 2009 του τότε εκπονηθέντος ΡΣΑ, που είχε συγκεκριμένους στόχους και άξονες. Και λέω δυστοκία γιατί ο νέος υπουργός ΠΕΚΑ , βάζει στο «συρτάρι» επικαλούμενος την οικονομική κρίση, το ρυθμιστικό σχέδιο της κ. Μπιρμπίλη, ώστε να ενσωματώσει στο νέο, τις αντιρρήσεις του ΤΕΕ, του ΣΕΒ, της αυτοδιοίκησης και άλλων φορέων και να παρουσιάσει ένα σχέδιο (το σημερινό) που σύμφωνα με τα στελέχη του υπουργείου, θα «ακουμπά» τις ανάγκες της αγοράς και «θα δίνει ώθηση στην ανάπτυξη».
Ουσιαστικά, φαίνεται ότι προτίμησαν να χαθεί τουλάχιστον ένα χρόνος ακόμα, δηλαδή να φθάσουμε στο 2012, για να παρουσιαστεί ένα σχέδιο που θα κινείται στη μέση της απόστασης μεταξύ των ρυθμιστικών σχεδίων Μπιρμπίλη, το οποίο χαρακτηρίστηκε από «πράσινο» έως «δογματικό» – και Σουφλιά που θεωρήθηκε «φαραωνικό».
Δεν θα μπω στη διαδικασία αντιπαραβολής μεταξύ των δύο προτάσεων σχεδίου, ούτε θα εκφράσω άποψη για αυτό. Οφείλω όμως να πω ότι το σημερινό είναι ένα φιλολογικό κοινωνικό κείμενο. Αποτελεί θεωρητικό πόνημα, ένα από τα πολλά έως σήμερα που δεν υλοποιούνται παρά σπανίως, με ασαφείς δράσεις που δεν συνοδεύονται από στοιχειώδες οικονομικό σχέδιο.
Χαρακτηρίζεται από πλατειασμούς και πολλή αναλυτική περιγραφή μέτρων ή ρυθμίσεων σε κάποια τμήματά του, ενώ σε άλλα τμήματα παρουσιάζει έντονη γενικότητα έκφρασης. Περιλαμβάνει πληθώρα ορισμών χωρίς νόημα.
Η εμπειρία των προηγούμενων ρυθμιστικών, χωρίς να είμαι ειδικός, λέει ότι η πόλη κινήθηκε με πολύ γρηγορότερους ρυθμούς, ρυθμούς αγοράς και ζήτησης, από ότι προέβλεπε ο Ρυθμιστικός Σχεδιασμός και όπου έγιναν σημαντικές παρεμβάσεις στην Αττική, σε έργα υποδομής και δίκτυα έγιναν με αφορμή του Ολυμπιακούς Αγώνες.
Αυτές είναι οι βασικές παρεμβάσεις που έγιναν στην Αθήνα τα τελευταία 20 χρόνια κάποιες από τις οποίες προβλεπόντουσαν από το Ρυθμιστικό Σχεδιασμό, αλλά ο καταλύτης για να γίνουν ήταν ένα εξωτερικό γεγονός.
Κυρίες και κύριοι
Ένα Ρυθμιστικό που θα έχει ορίζοντα μιας δεκαετίας έχει μεγάλη αξία. Πρέπει λοιπόν να προσδιοριστούν ξεκάθαρες προτεραιότητες όσο τον δυνατόν πιο μετρήσιμες και όσο πιο δυνατόν συνδεδεμένες με ποσοτικούς στόχους.
Το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας / Αττικής 2021, προσπαθεί, μετά από τις σημειακές, αλλά και σε πολλά αρνητικές, τροποποιήσεις του 2002, να ξεκαθαρίσει την σύγχυση που δημιουργήθηκε στην μεταολυμπιακή περίοδο και την εποχή της πρωτοφανούς κρίσης που ζούμε, ως προς τους στρατηγικούς στόχους του αναπτυξιακού οράματος της ευρύτερης Αττικής.
Η κακή χωροθέτηση έργων την περίοδο του 2004 είναι ένα από τα αρνητικά παραδείγματα της μη ένταξης στον προγραμματισμό.
Δεν έχει γίνει ξεκάθαρο και δεν έχει οριστεί αναλυτικά ποια είναι η επιθυμητή ανάπτυξη και το περιεχόμενο που πρέπει να έχει στην Αττική. Θα βασιστεί σε δημόσιες επενδύσεις ή θα στηριχθεί μόνο στην ιδιωτική πρωτοβουλία;
Ανάπτυξη σημαίνει κατά κύριο λόγο υποδομές:
Αποχετευτικό σύστημα, Διαχείριση απορριμμάτων, Υδροδότησης, Άνοιγμα της πόλης στη θάλασσα με την ανάπτυξη του παραλιακού μετώπου, Αναβάθμιση του ιστορικού κέντρου με έργα ουσίας και δημιουργία χώρων πρασίνου. Υποδομές για τα παιδιά με τη δημιουργία παιδικών σταθμών και χώρων παιχνιδιού. Υποδομές σε σχολεία και φροντίδας για την τρίτη ηλικία. Υποδομές απαραίτητες για την ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Πως θα βρεθεί η ισορροπία μεταξύ πολλών μικρών επεμβάσεων – αναπλάσεων που δημιουργούν κοινωνική συνοχή και των ιδιωτικών επενδύσεων, εντός υποβαθμισμένων περιοχών της Αθήνας;
Πως θα γίνει η ανακοπή της αυθαίρετης δόμησης και παράλληλα η κάλυψη των αναγκών κατοικίας και υποδομών των πολιτών;
Θα αναπτυχθεί περισσότερο ο κοινωνικός εξοπλισμός και οι κοινωφελείς χρήσεις;
Που θα βρεθεί ο αναγκαίος χώρος γι’αυτές; (υπάρχουν ανάγκες για πράσινο, αθλητισμό, πρόνοια, εκπαίδευση, ειδικές χρήσεις κλπ).
Πως θα γίνουν αυστηρότεροι έλεγχοι και θα οριστούν τα επίπεδα οχλήσεως των βιομηχανικών περιοχών;
Ποιες θα είναι οι πηγές χρηματοδότησης των έργων του ΡΣΑ μετά από την λήξη του ΕΣΠΑ και των άλλων προγραμμάτων σε βάθος 20ετίας από την εφαρμογή του.
Είναι όμως όλοι εφικτοί στον ορίζοντα της δεκαετίας; θα υπάρχει η προαναφερθείσα συνεχής παρακολούθηση της υλοποίησης τους;
Επιτρέψτε μου μερικές παρατηρήσεις στο κείμενο του Σχεδίου Νόμου :
- Αναφέρεται η εφαρμογή «της αρχής της συνεκτικής πόλης» χωρίς προηγουμένως να δίνεται ο ορισμός της συνεκτικής πόλης. Χρειάζεται αποσαφήνιση τι εννοείτε ακριβώς με τον όρο αυτό.
- Στους «Πόλους Διαπεριφερειακής Εμβέλειας» αγνοούνται εντελώς σημαντικοί Δήμοι του Βόρειου Τομέα της Αττικής.
- Στο κείμενο για τη Διαχείριση υδάτων διατυπώνονται προτάσεις για τα υπάρχοντα υδατορεύματα, αλλά δεν γίνεται καμιά πρόταση για την (έστω και μερική/τμηματική) ανάκτηση κάποιων που δεν είναι λειτουργικά μεν αλλά θα μπορούσαν να ανακτηθούν.
- Οι «προτεινόμενοι» όροι για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών δεν δίνουν κάτι περισσότερο από αυτό που ήδη ισχύει, και στην πράξη εφαρμόζεται εδώ και αρκετά χρόνια.
- «Γεωργικά Πάρκα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης»: δίνεται έμμεσα και περιγραφικά ο ορισμός τους – που όμως αφήνει στον αναγνώστη την αίσθηση ότι οι περιοχές εκτός αυτών θα μπορούν να μη τυγχάνουν περιβαλλοντικής διαχείρισης.
- Υδατοκαλλιέργειες: τα διαπιστωμένα προβλήματα αφήνονται να επιλυθούν (εάν και όποτε…) από το Ειδικό Πλαίσιο Χωρικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης και «…όπου απαιτείται εξειδικεύεται για την Αττική μετά από μελέτη». Βέβαια κάτι τέτοιο ήδη προβλέπεται, άρα προς τι η αναφορά αυτή;
- Συγκοινωνίες / Κινητικότητα / Γενικά:
- πολύ αναλυτική και λεπτομερής αναφορά προτάσεων (παλαιότερων και νέων),
- πυκνό δίκτυο ποδηλατοδρόμων (για αυτούς που μπορούν και τολμούν..),
- δρόμοι που διασχίζουν εδώ και δεκαετίες πυκνό αστικό ιστό και τώρα μετονομάζονται σε «Πρωτεύοντες ή Δευτερεύοντες Άξονες Μητροπολιτικής Σημασίας» – χωρίς όμως στους περισσότερους από αυτούς να υπάρχει ουσιαστική δυνατότητα βελτίωσης των γεωμετρικών τους χαρακτηριστικών.
- Σήμερα έχουμε το οξύμωρο σχήμα, να εκπονούνται επιχειρησιακά προγράμματα από τους Δήμους, να εντάσσονται διαδημοτικά έργα στο ΕΣΠΑ και να μην έχουμε συμφωνήσει ακόμα για το Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας, προκειμένου οι αλλαγές που θα γίνουν, να επιφέρουν καλύτερη οικονομική και κοινωνική οργάνωση, αλλά κυρίως την κοινωνική συνοχή στο σύνολο της Αττικής, βοηθώντας την ανάπτυξη και προστατεύοντας το περιβάλλον.
Να μην απορρίψουμε όμως το σύνολο του κειμένου, πρέπει να παραδεχθούμε ότι εισάγει και αρκετά θετικά στοιχεία όπως είναι για παράδειγμα:
Η προσδοκώμενη επιλογή δημοσίων ακινήτων που επιδέχονται οικοδομικής εκμετάλλευσης και οικονομικής αξιοποίησης στο πλαίσιο ενίσχυσης της εθνικής δημοσιονομικής πολιτικής, γίνεται με τα χωρικά και αναπτυξιακά κριτήρια του ΡΣΑ, με την επιφύλαξη του Ν3986/11
Η προσδοκώμενη υλοποίηση Μητροπολιτικών Πάρκων που θα εντάσσεται στις προτεραιότητες από περιβαλλοντική, κοινωνική και αναπτυξιακή άποψη, με γνώμονα τη δημιουργία μιας νέας παιδείας για τη χρήση του δημόσιου ελεύθερου χώρου από τους κατοίκους και τους επισκέπτες για αστικές εξορμήσεις και η ημερήσια αναψυχή, που εάν ενταχθούν ενεργά στην καθημερινότητα των πολιτών θα συμβάλλουν στην τόνωση εναλλακτικού και ήπιου αστικού τουρισμού.
Παρατηρήσεις και προτάσεις θα υπάρξουν και από τους συναδέλφους αυτοδιοικητικούς στις τοποθετήσεις τους, προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής στις πόλεις μας και στο Λεκανοπέδιο γενικότερα.
Αναμφίβολα το ρυθμιστικό σχέδιο είναι το πρόγραμμα ανάπτυξης της Αθήνας – Αττικής για τα προσεχή χρόνια. Στις βασικές αρχές θα συμφωνήσουμε από κοινού, όπως και στους άξονες, γιατί αυτοί θα αποτελέσουν το ρεαλιστικό όραμα για την Αττική.
Οι πυλώνες του ΡΣΑ, περιβάλλον, παραγωγή, πολιτισμός, κοινωνική συνοχή και αστική αναζωογόνηση, είναι αυτοί που προσδιορίζουν τους στόχους του. Αυτά από μόνα τους αποτελούν τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την οργανωμένη ανάπτυξη της Αττικής, που τόσο έχει καθυστερήσει.
Οι καθυστερήσεις και οι παλινωδίες της κεντρικής εξουσίας διαχρονικά, στέρησαν το όραμα αυτό για την Αττική και μετά από δυο χρόνια ολιγωρίας, τολμούν να χαρακτηρίσουν το σχέδιο νόμου που φέρνουν ως «τομή».
Παρόλα αυτά, εμείς πρέπει να προχωρήσουμε και γι αυτό είμαστε εδώ, να κάνουμε τις παρατηρήσεις και τις προτάσεις μας, προκειμένου να βελτιώσουμε όσο μπορούμε το σχέδιο νόμου για το ΡΣΑ.
Η σημερινή συνάντηση θα έπρεπε να είναι το κλείσιμο της δημόσιας διαβούλευσης στο Α΄ βαθμό αυτοδιοίκησης.
Στη πραγματικότητα αποτελεί το ξεκίνημα και ελπίζουμε όχι το τέλος της. Οι Δήμοι παρακολουθούν και οφείλουν να συμμετέχουν στις εξελίξεις ως συνδιαμορφωτές. Ως εκ τούτου συγκεκριμένες και εξειδικευμένες προτάσεις επί του σχεδίου νόμου αναμένονται από διαβουλεύσεις που κάνει η ΠΕΔΑ με τους Δήμους.
Προφανώς εδώ υπάρχει ένα έλλειμμα συνεννόησης με την περιφέρεια Αττικής και τις συναντήσεις των επί μέρους τομέων της με τους αντίστοιχους Δήμους και την απαραίτητη ενημέρωση της ΠΕΔΑ για τις προτάσεις που κατατέθηκαν.
Αυτό που επιθυμώ να αναδειχτεί από τη σημερινή συζήτηση είναι η αδήριτη ανάγκη ενός συνολικού σχεδιασμού του ρυθμιστικού σχεδίου μέσα από έναν πραγματικό και όχι προσχηματικό διάλογο, μέσα από την ανάλυση των σημερινών κοινωνικοοικονομικών δεδομένων, σε συσχετισμό με τις προτάσεις ώστε να είναι τελικά υλοποιήσιμες.
Με γνώμονα ότι η ανάπτυξη δεν είναι μέσο αλλά σκοπός, δεν είναι εργαλείο άσκησης πολιτικής αλλά αποτέλεσμα, πρέπει να δείξουμε τόλμη και αποφασιστικότητα.
Αυτό θα το πετύχουμε μόνο μέσα από το διάλογο και θα πρέπει όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς να συνεργαστούν για να δοθεί μια ουσιαστική αναπτυξιακή προοπτική στην Αττική, ώστε να μην υπάρχουν αντικρουόμενα σημεία, επιδεικνύοντας στάση ευθύνης, προτάσσοντας σε κάθε περίπτωση το συλλογικό καλό.
