Αγαπητοί Φίλοι.
Απευθύνοντας αυτό τον σύντομο χαιρετισμό στο Συνέδριό σας, θα ήθελα, καταρχήν, να σας συγχαρώ για την πρωτοβουλία σας. Η οργάνωση ενός Συνεδρίου και μάλιστα διεθνούς εμβέλειας, για την οικολογική συγκρότηση του πρωτογενούς κυττάρου του δομημένου περιβάλλοντος, δηλαδή της γειτονιάς, γίνεται για πρώτη φορά στην χώρα μας. Και αυτό, κατά την γνώμη μας, είναι ένα σημαντικό γεγονός.
Γιατί το εν λόγω Συνέδριο, άπτεται μιας θεματολογίας που επηρεάζει καθοριστικά την ποιότητα ζωής και την καθημερινότητα των πολιτών, ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις και τα μεγάλα Πολεοδομικά Συγκροτήματα.
Οι βιώσιμες και λειτουργικές πόλεις, προϋποθέτουν βιώσιμες, οικολογικές γειτονιές. Και, ας μην ξεχνάμε, ότι στον χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 25, περισσότερο από το 70% των κατοίκων κατοικούν στις πόλεις.
Ποια είναι όμως η βιώσιμη – οικολογική γειτονιά και ποια είναι τα χαρακτηριστικά που την προσδιορίζουν;
Κατά την γνώμη μας, οικολογική γειτονιά είναι:
•Αυτή που οργανώνει κατά τρόπο οικολογικό την διαχείριση των απορριμμάτων της, προωθεί την ελαχιστοποίηση του όγκου τους και την ανακύκλωση.
•Αυτή που αναπτύσσει τους εναλλακτικούς τρόπους μετακίνησης (το ποδήλατο, το περπάτημα, τα μέσα μαζικής μεταφοράς), και ελαχιστοποιεί την χρήση του Ι.Χ. αυτοκινήτου, στις ενδοσυνοικιακές μετακινήσεις.
•Αυτή που διαχειρίζεται ορθολογιστικά τους υδάτινους και τους άλλους φυσικούς πόρους, την ενέργεια κλπ. Επίσης ανθίσταται στην απαξίωση του δημόσιου χώρου και του δημόσιου βίου, που προωθούνται από την αδιαφορία και την αποξένωση του σύγχρονου τρόπου ζωής.
Δυστυχώς όμως, όλα αυτά, εύκολα λέγονται αλλά δύσκολα προωθούνται στην πράξη. Και αυτό γιατί είναι θέματα που άπτονται αλλαγών στην κοινωνική συμπεριφορά των πολιτών.
Δεκαπέντε σχεδόν χρόνια μετά την Local Agenda και τις τοπικές δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, ως τοπικές κοινωνίες, αδυνατούμε ακόμα να ξεπεράσουμε λογικές και συνήθειες που μας έχει επιβάλλει το μεταπολεμικό καταναλωτικό μοντέλο.
Παρατηρείται ακόμη ατολμία και αναστολές σε μεγάλο μέρος των Τοπικών Αρχών, σε ότι αφορά την προώθηση πολιτικών και δράσεων στην λογική της βιώσιμης ανάπτυξης, όταν αυτές αντίθενται σε παγιωμένες λογικές και συνήθειες των δημοτών.
Και φυσικά, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει και το αντίθετο: Ότι κάποιες φορές οι διαθέσεις των Τοπικών Αρχών είναι πίσω από τις επιθυμίες και τις διαθέσεις των δημοτών.
Όλα αυτά είναι ένα θέμα που νομίζουμε οτι θα πρέπει να απασχολήσει το Συνέδριο σας. Το πως δηλαδή θα μπορεί να διαμορφώνεται μια συναντίληψη Τοπικών Αρχών και τοπικών κοινωνιών, στην προώθηση δράσεων οικολογικού περιεχομένου.
Πως, για παράδειγμα, θα σχεδιάσουμε γειτονιές της βιώσιμης κινητικότητας, όταν οι δημότες μας είναι ακόμη δέσμιοι του Ι.Χ. αυτοκινήτου τους; Πως θα σχεδιάσουμε γειτονιές χαμηλής παραγωγής CO2, όταν οι τοπικές μας κοινωνίες είναι ακόμη ενεργοβόρες;
Εμείς στην Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής είμαστε σαφείς: Σήμερα, τουλάχιστον σε επίπεδο Αττικής, δεν νοείται Δήμος που να μην διαθέτει Δημοτικό Σχέδιο Μετακινήσεων στην λογική της βιώσιμης κινητικότητας, δηλαδή στην κατεύθυνση περιορισμού της χρήσης του Ι.Χ. αυτοκινήτου, με παράλληλη ανάπτυξη των εναλλακτικών τρόπων μετακίνησης. Δεν νοείται (πάλι σε επίπεδο Αττικής) Δήμος που να μην διαθέτει Δημοτικό Σχέδιο Εξοικονόμησης Ενέργειας, στις δημοτικές εγκαταστάσεις, τον δημόσιο φωτισμό, την οικιακή κατανάλωση! Και προς αυτή την κατεύθυνση προσπαθούμε να κατευθύνουμε τα μέλη μας. Τους 102 Δήμους και τις 20 Κοινότητες που αντιπροσωπεύουν το σύνολο των ΟΤΑ της Αττικής.
Μιας Αττικής στην οποία είναι εγκατεστημένο το 40% του ελληνικού πληθυσμού και παράγεται το 60% των ετήσιων παραγωγικών δραστηριοτήτων της χώρας, ενώ σαν χώρος αντιπροσωπεύει μόλις το 4,2% της ελληνικής Επικράτειας!
Κλείνοντας αυτό τον χαιρετισμό μου, Αγαπητοί Φίλοι, και επειδή δεν θέλω να καταχραστώ τον χρόνο σας, θα ήθελα πολύ σύντομα, να θέσω και ένα επιπλέων ζήτημα, κατά την γνώμη μου σημαντικό.
Εκτός από αυτό που δηλώνει ο τίτλος του Συνεδρίου, δηλαδή το «χτίζοντας οικο-γειτονιές», που παραπέμπει κυρίως στην παραγωγή νέου οικιστικού περιβάλλοντος, στην επέκταση των Σχεδίων Πόλεως κλπ, θα πρέπει σοβαρά να μας απασχολήσει η οικολογική ανασυγκρότηση του ήδη δομημένου περιβάλλοντος, δηλαδή της ήδη υπάρχουσας γειτονιάς. Μιας και το οικιστικό περιβάλλον στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και στην χώρα μας, είναι κατ’ ουσία διαμορφωμένο, και η ζήτηση για νέο οικιστικό περιβάλλον, τουλάχιστον στην Ευρώπη, είναι μικρότερη από ότι σε άλλα σημεία του πλανήτη.
Την τελευταία κυρίως εικοσαετία και ιδιαίτερα στην Αττική, η ελληνική γειτονιά έχασε τα χαρακτηριστικά γειτονιάς!
Με την επέκταση της δόμησης καθ’ ύψος, την μείωση του ποσοστού των ελεύθερων χώρων, διαμορφώθηκε ένα απρόσωπο δομημένο περιβάλλον που αποξενώνει.
Η κατάσταση αυτή πρέπει να αλλάξει.
Μέσα από οικιστικές αναπλάσεις, επαναπροσδιορισμό των λειτουργιών και των χρήσεων γής, επανασχεδιάσμό των Κέντρων Γειτονιάς, αλλά και άλλων σημείων αναφοράς τοπικής εμβέλειας, όπως, για παράδειγμα, τους χώρους γύρω από δημόσια κτήρια (π.χ. τα σχολεία) αλλά και άλλους δημόσιους χώρους (πεζόδρομοι, παιδικές χαρές κλπ), να διαμορφώσουμε σημεία αναφοράς που διακόπτουν την μονοτονία του αστικού ιστού, και διαμορφώνουν γειτονιές με προσωπικότητα. Γειτονιές λειτουργικές και βιώσιμες που θα προτρέπουν στην επικοινωνία και συνεύρεση των πολιτών και όχι στην αποξένωσή τους.
Εμείς στην ΤΕΔΚΝΑ νομίζουμε ότι μια ευκαιρία προς αυτή την κατεύθυνση είναι το Δ΄ ΚΠΣ της περιόδου 2007 – 2013, το λεγόμενο ΕΣΠΑ.
Συγκεκριμένα, το 1,2 δισ. Ευρώ που έχουν ενταχθεί στο ΠΕΠ Αττικής για οικιστικές αναπλάσεις, καθώς επίσης κάποια αντίστοιχα κονδύλια στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του ΥΠΕΧΩΔΕ, μπορεί να μην είναι το παν, είναι όμως αξιόλογοι οικονομικοί πόροι που, αν αξιοποιηθούν σωστά, μπορεί να μας οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Αρκεί στο θέμα της οικιστικής ανάπλασης να μην περιλαμβάνουμε μόνο την αισθητική αναβάθμιση του δομημένου περιβάλλοντος όπως συνηθίζεται μέχρι σήμερα, αλλά και την λειτουργική επανοργάνωσή του.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας και εύχομαι επιτυχία στο Συνέδριο.
