Σε ημερίδα του Υπουργείου Εσωτερικών με θέμα «Διαφάνεια στην Τοπική Αυτοδιοίκηση» συμμετείχε ως ομιλητής ο Πρόεδρος της ΠΕΔΑ και Δήμαρχος Αγίων Αναργύρων – Καματερού Νίκος Σαράντης. Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 26 Σεπτεμβρίου στην Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά.
Άλλοι ομιλητές ήταν ο Δήμαρχος Πειραιά, Βασίλης Μιχαλολιάκος, που αποτελούσε και τον οικοδεσπότη της εκδήλωσης, ο Υπουργός Εσωτερικών, κ. Γιάννης Μιχελάκης, ο κ. Γιώργος Σούρλας , Γενικός Γραμματέας Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων , η κα Καλδή, Αντιπρόσωπος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ο κ. Δημήτρης Καλογερόπουλος , Γενικός Γραμματέας Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής , ο κ. Γιάννης Σγουρός, Περιφερειάρχης Αττικής , ο Δήμαρχος Αθηναίων κ. Καμίνης.
Ακολουθεί το κείμενο της εισήγησης του Νίκου Σαράντη στην ημερίδα:
Κύριε Υπουργέ,
Κύριοι Γενικοί Γραμματείς,
Κύριε Περιφερειάρχη,
Κύριοι συνάδελφοι,
Μια από τις μορφές της πολύπλευρης κρίσης που διανύουμε, πέραν της οικονομικής και κοινωνικής διάστασής της, είναι η γενικευμένη κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών στους θεσμούς και το πολιτικό σύστημα, συνδυασμένη όμως και με μια κρίση αξιών της κοινωνίας μας.
Επισημαίνω από την αρχή τον δυϊκό χαρακτήρα του φαινομένου αυτού. Από τη μια πλευρά έχουμε την κρίση εμπιστοσύνης, την αμφισβήτηση και συχνά την ηθική απαξίωση των θεσμών, των οργάνων πολιτικής διοίκησης
και βέβαια των φυσικών φορέων της εξουσίας. Εκφράσεις όπως «όλοι τα παίρνουν» είναι στο καθημερινό λεξιλόγιο των πολιτών. Από την άλλη όμως έχουμε και την κρίση αξιών, την υποχώρηση στις συνειδήσεις του κοινωνικού και συλλογικού έναντι του ατομικού συμφέροντος, τη φιλοδοξία μεγάλου μέρους της κοινωνίας μας κατά τις προηγούμενες δεκαετίες να συμμετάσχει
έστω και κατά ένα μικρό μέρος στο «πάρτι» που υποψιαζόταν ότι γινόταν.
Προφανώς η μια πλευρά του φαινομένου έτρεφε την άλλη. Η πεποίθηση των πολιτών περί γενικευμένης διαφθοράς και αδιαφάνειας στην δημόσια σφαίρα ενίσχυε τις προσδοκίες ή και απαιτήσεις για προσωπική εξυπηρέτηση κατά παράβαση των νόμιμων διαδικασιών.
Ταυτόχρονα, τυχόν πραγμάτωση αυτής της μικρής ή μεγάλης παράνομης «εξυπηρέτησης» μετέτρεπε τους πολίτες αυτούς σε συνένοχους, διασφαλίζοντας ένα βαθμό κοινωνικής αποδοχής στα φαινόμενα αδιαφάνειας. Πώς να διαμαρτυρηθεί για τη διαφθορά ο πολίτης που το παιδί του διορίστηκε με ρουσφέτι;
Πρόκειται βέβαια για εκφάνσεις του γενικότερου μοντέλου του πελατειακού κράτους με την μορφή που αυτό υλοποιήθηκε στη χώρα μας. Οι ομοιότητες και διαφορές με την κυρίαρχη Λατινοαμερικανική εκδοχή του δεν είναι θέμα της σημερινής μας συζήτησης. Τα αποτελέσματα δυστυχώς υπήρξαν παρόμοια:
μεταφορά του δημόσιου πλούτου στα χέρια μιας ολιγαρχίας και από εκεί στο εξωτερικό, αποσύνθεση της πραγματικής παραγωγικής διαδικασίας, βύθιση της χώρας στο χρέος, κρίση και αμφισβήτηση των θεσμών.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, λόγω της εγγύτητας της στον πολίτη, είναι χώρος όπου γίνονται εύκολα ορατά τόσο τα τυχόν φαινόμενα αδιαφανούς διαχείρισης
όσο και η πίεση των πολιτών για προσωπικές εύνοιες, με τη μορφή κυρίως των διορισμών. Υπήρξε λοιπόν και συνεχίζεται μια έντονη επίθεση απαξίωσης στην Αυτοδιοίκηση, που βρίσκει πρόθυμο ακροατήριο στα Μέσα Ενημέρωσης.
Και αυτό παρά το ότι υπάρχει διαφορά όχι απλά μεγεθών αλλά τάξης μεγέθους στην υπερχρέωση της Αυτοδιοίκησης
σε σχέση με την υπερχρέωση του κεντρικού κράτους. Ας θυμόμαστε ότι η Αυτοδιοίκηση ευθύνεται μόνο για το 1% του συνολικού δημόσιου χρέους. Και αυτή η αναλογία υποδεικνύει ότι η όποια διασπάθιση του δημόσιου χρήματος, δεν συντελέστηκε κυρίως στο χώρο της Αυτοδιοίκησης.
Η ανάγκη ενίσχυσης της διαφάνειας και της χρηστής διαχείρισης στην Αυτοδιοίκηση εκφράστηκε τα τελευταία 6-7 χρόνια με τη θέσπιση μιας σειράς ελεγκτικών αρχών και την αυστηροποίηση σχεδόν του συνόλου των διαδικασιών. Αυτή η αυστηροποίηση υλοποιήθηκε με τη στήριξη των θεσμικών οργάνων της ίδιας της Αυτοδιοίκησης και για το λόγο αυτό στέφθηκε με επιτυχία.
Οι αποφάσεις της Αυτοδιοίκησης που έχουν οικονομικό περιεχόμενο περνούν από αλλεπάλληλους ελέγχους σε όλα τα στάδια τους, ενώ όσον αφορά το προσωπικό δεν έχει γίνει καμιά πρόσληψη εκτός ΑΣΕΠ μετά το 2006.
Η καθιέρωση του συστήματος «Διαύγεια» μετά το 2010 προσέθεσε στους ελέγχους από την εκτελεστική και τη νομοθετική εξουσία την άμεση ενημέρωση των ενδιαφερόμενων πολιτών για κάθε απόφαση της διοίκησης.
Τέλος, η ακραία συμπίεση των οικονομικών πόρων της Αυτοδιοίκησης τα τελευταία χρόνια που υπερβαίνει το 50%, έχει περιορίσει τόσο τις δυνατότητες εκτέλεσης έργων και προμηθειών από την Αυτοδιοίκηση που η συζήτηση για την οικονομική διαχείριση χάνει το νόημα της.
Κατά βάση, οι Δήμοι της χώρας μεταφέρουν τους πόρους από τους ΚΑΠ και τα ανταποδοτικά τέλη στους λογαριασμούς μισθοδοσίας των εργαζομένων και στις πλέον ανελαστικές λειτουργικές δαπάνες.
Προφανώς αυτές οι ρυθμίσεις και εξελίξεις έχουν ακυρώσει στην πράξη και την άλλη πλευρά του προβλήματος, τις πελατειακές σχέσεις και μηχανισμούς.
Και είναι σαφές σε όποιον έχει πραγματική εικόνα του χώρου της Αυτοδιοίκησης ότι οι Δημοτικές Αρχές που βρίσκονται στη διοίκηση σήμερα δεν έχουν καμιά σχέση με αρνητικά στερεότυπα του παρελθόντος.
Οι όποιες ενστάσεις καταθέτει η Αυτοδιοίκηση για τη λειτουργία των ελεγκτικών μηχανισμών είτε από τη Δικαιοσύνη είτε από την κεντρική διοίκηση, δεν αφορούν την ουσία της ανάγκης για διαφάνεια στη διαχείριση του δημόσιου χρήματος αλλά την προάσπιση της Συνταγματικά κατοχυρωμένης αυτοτέλειας των Αυτοδιοικητικών θεσμών. Η σκοπιμότητα των όποιων αποφάσεων της Αυτοδιοίκησης, οι πολιτικές τελικά επιλογές της κάθε Διοίκησης για τον προγραμματισμό της, κρίνονται μόνον από τον κυρίαρχο λαό στις τοπικές εκλογές
και αυτό αποτελεί μια πολύ ουσιαστική «κόκκινη γραμμή» για όλους μας.
Παρά ταύτα, και οφείλω να το επισημάνω αυτό, συνεχίζονται οι απαξιωτικές αναφορές σε εκθέσεις ανεξάρτητων αρχών και σε δημοσιεύματα του Τύπου. Το αποτέλεσμα αυτής της συνεχούς καλλιέργειας εντυπώσεων είναι η πριμοδότηση της κρίσης εμπιστοσύνης των πολιτών και της δυσπιστίας
και αμφισβήτησης όχι μόνον των προσώπων, οπότε θα ήταν μικρό το κακό, αλλά των ίδιων των αντιπροσωπευτικών θεσμών.
Πολύ φοβάμαι ότι άλλη μια φορά έχουμε χάσει το μέτρο ως κοινωνία. Αυτομαστιγωνόμαστε και ακυρώνουμε ακόμη και την πρόοδο που έχουμε επιτύχει.
Γιατί, όσο μεγάλο πρόβλημα αποτελεί για μια χώρα η γιγάντωση των φαινομένων αδιαφάνειας στο δημόσιο βίο, αντίστοιχα μεγάλο πρόβλημα συνιστά και η υπονόμευση των δημοκρατικών θεσμών στη συνείδηση των πολιτών. Η ενίσχυση ακραίων αντιδημοκρατικών απόψεων στο εκλογικό σώμα οφείλεται και σε αυτή την υπονόμευση.
Και όποιοι για λόγους εντυπώσεων ή εσωτερικών ισορροπιών του πολιτικού συστήματος φλερτάρουν με τον μηδενισμό και την ισοπέδωση προσώπων και θεσμών, παίζουν με τη φωτιά.
Οι αιρετοί της Αυτοδιοίκησης στήριξαν και στηρίζουν όλες τις πολιτικές που προάγουν τη διαφάνεια και τη χρηστή διοίκηση.
Υπάρχει πάντα βέβαια, σε κάθε τέτοια προσπάθεια, ένα υπόλοιπο, κάποια προβλήματα που δεν μπορούν να επιλυθούν με θεσμικές παρεμβάσεις αλλά με την πολιτική βούληση. Από το διάλογο με τους συναδέλφους Δημάρχους έχω συναποκομίσει τη βεβαιότητα ότι η βούληση αυτή υπάρχει, ότι καταστάσεις και θύλακες που εξακολουθούν να αποτελούν κληρονομιά ενός αρνητικού παρελθόντος
θα αντιμετωπιστούν με αποφασιστικότητα.
Καλούμαστε σήμερα να εδραιώσουμε ξανά την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς και στην προσπάθεια αυτή πρέπει να είμαστε όλοι συμμέτοχοι, χωρίς τακτικισμούς και υστεροβουλίες. Γιατί το διακύβευμα είναι η σταθερότητα και η ποιότητα της ίδιας της δημοκρατίας μας.
